Xanh hóa logistics trong thương mại điện tử

Trước bối cảnh biến đổi khí hậu đang diễn ra ngày càng nghiêm trọng, ngành thương mại điện tử toàn cầu đang đối mặt với áp lực to lớn trong việc giảm thiểu tác động môi trường từ hoạt động logistics.

Theo thông tin tại buổi tọa đàm “Phát triển logistics xanh, thích ứng nhanh và công bố FIATA World Congress 2025” cho thấy hoạt động vận tải và logistics chiếm khoảng 24% lượng khí thải carbon dioxide toàn cầu[1]. Đặc biệt, với sự bùng nổ của thương mại điện tử trong thập kỷ qua, lượng phát thải từ hoạt động giao nhận hàng hóa đã tăng lên đáng kể, với ước tính khoảng 332,000 tấn bao bì, trong đó khối lượng bao bì nhựa các loại là 171,000 tấn, con số này được thể hiện chỉ riêng tại thị trường thương mại điện tử ở Việt Nam[2].

Logistics xanh đang trở thành một xu hướng tất yếu trong ngành thương mại điện tử toàn cầu, đặc biệt khi ngành này đang phát triển mạnh mẽ và tạo ra những tác động đáng kể đến môi trường. Việc chuyển đổi sang mô hình logistics xanh không đơn thuần là một xu hướng mà còn là con đường bắt buộc để phát triển bền vững. Các doanh nghiệp thương mại điện tử hàng đầu thế giới như Amazon, Alibaba đã và đang đầu tư hàng tỷ USD vào việc xây dựng chuỗi cung ứng xanh, với mục tiêu đạt phát thải ròng bằng không vào năm 2040[3].

Thực trạng và tác động môi trường

Theo nghiên cứu của Google, Temasek và Bain & Company, việc tối ưu hóa hoạt động vận tải trong thương mại điện tử có thể giúp cắt giảm 30-40% lượng khí thải trong ngành này[4]. Đáng chú ý, tại Việt Nam chi phí logistics tại các doanh nghiệp bán lẻ chiếm tỷ trọng từ 10-20% tổng chi phí, trong đó chi phí vận tải chiếm tới 60-80%[5].

Trong thương mại điện tử, việc sử dụng bao bì đóng gói tạo ra tác động môi trường đáng kể hơn so với thương mại truyền thống. Lượng khí thải carbon dioxide (CO2) từ bao bì đóng gói chiếm hơn 50% tổng lượng khí thải của hoạt động thương mại điện tử. Tuy nhiên, khi so sánh với dấu chân carbon của vận tải truyền thống, giá trị này thấp hơn 25%. Mặc dù việc mua sắm trực tuyến đòi hỏi nhiều bao bì và có thể làm tăng lượng khí thải, nhưng về tổng thể, nó lại giúp giảm tác động tiêu cực đến môi trường khoảng 15%. Nguyên nhân chính do việc thay thế các chuyến đi bằng phương tiện cá nhân đến cửa hàng bằng các hình thức giao hàng tận nhà hoặc sử dụng tủ nhận hàng tự động. Điều này làm giảm tổng lượng khí thải phát sinh từ việc đi lại, đồng thời tối ưu hóa quy trình giao nhận hàng hóa, góp phần hỗ trợ hoạt động bền vững[6].

Theo dự báo của Statista, lượng khí thải carbon từ hoạt động logistics thương mại điện tử sẽ đạt khoảng 25 triệu tấn CO2 vào năm 2030[7]. Điều này đặt ra thách thức lớn cho ngành trong việc cân bằng giữa tăng trưởng và phát triển bền vững. Thị trường logistics xanh được định giá gần 1,113 tỷ USD trong năm 2023 và dự kiến sẽ đạt gần 1,973 tỷ USD vào năm 2031, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm là 7.7%[8]. Con số này phản ánh xu hướng ngày càng tăng trong việc áp dụng các giải pháp logistics xanh, bao gồm tối ưu hóa chuỗi cung ứng, hiệu quả năng lượng, đóng gói thân thiện với môi trường và vận chuyển hiệu quả.

Các thành phần chính của logistics xanh

Logistics xanh bao gồm nhiều thành phần quan trọng, trong đó có 4 yếu tố cốt lõi là vận tải xanh, bao bì xanh, kho bãi xanh và quản lý dữ liệu logistics xanh[9].

Vận tải xanh: Vận tải xanh tập trung sử dụng các phương tiện vận tải tạo ra lượng khí thải thấp, như xe điện và phương tiện sử dụng năng lượng sạch. Theo thống kê, ngành giao thông nội địa Việt Nam hiện đang chiếm tới 50% lượng phát thải khí nhà kính[10]. Các doanh nghiệp thương mại điện tử lớn đã bắt đầu chuyển đổi, điển hình như Lazada đã triển khai sử dụng xe máy điện cho việc giao hàng chặng cuối[11].

Bao bì xanh: Doanh nghiệp được khuyến khích sử dụng các bao bì làm từ vật liệu tái chế hoặc dễ phân hủy trong môi trường tự nhiên. Việc giảm thiểu lượng chất thải đóng gói, tái chế các sản phẩm cũ tạo ra lợi thế cạnh tranh, tăng tính linh hoạt và mối liên kết bền vững với đối tác.

Kho bãi xanh: Là mô hình kho vận bền vững, tập trung tối ưu hóa năng lượng, tài nguyên và quy trình vận hành nhằm giảm thiểu tác động môi trường. Các trung tâm phân phối hiện đại ứng dụng công nghệ như số hóa toàn diện, trí tuệ nhân tạo, tự động hóa, giúp quản lý hàng hóa hiệu quả, giảm thiểu lãng phí và phát thải. Hệ thống tiết kiệm năng lượng, tái sử dụng nước, quản lý thông minh góp phần nâng cao hiệu suất, đồng thời thúc đẩy mục tiêu phát triển bền vững trong dài hạn.

Quản lý dữ liệu logistics xanh: Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý dữ liệu giúp nâng cao hiệu quả logistics, giảm tối đa thời gian vận chuyển và giao nhận. Các doanh nghiệp đã ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động vận hành của các trung tâm chia chọn hàng hóa, tối ưu quãng đường giao hàng chặng cuối. Điều này giúp tiết kiệm chi phí, góp phần giảm thiểu lượng khí thải carbon trong quá trình vận chuyển.

Nhìn chung, tất cả thành phần này đều hướng đến mục tiêu chung là tối ưu hóa hiệu suất chuỗi cung ứng, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường và xây dựng một hệ thống vận chuyển bền vững. Để logistics xanh thành công, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa Chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng.

Ảnh minh họa

Những thách thức trong logistics xanh

Ngành logistics đang phải đối mặt với nhiều thách thức khi chuyển đổi sang mô hình xanh, ảnh hưởng đến doanh nghiệp, tác động đến toàn bộ chuỗi cung ứng. Một trong những thách thức lớn nhất là chi phí cao liên quan đến việc đầu tư vào công nghệ và phương tiện vận tải thân thiện với môi trường. Nhiều công ty, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, có thể gặp khó khăn để đáp ứng yêu cầu này do ngân sách hạn chế. Việc chuyển đổi từ phương tiện truyền thống sang xe điện hoặc xe chạy bằng năng lượng tái tạo đòi hỏi khoản đầu tư ban đầu lớn, điều này có thể làm chậm quá trình chuyển đổi, giảm khả năng cạnh tranh của họ trên thị trường.

Bên cạnh đó, hệ thống cơ sở hạ tầng hiện tại chưa được tối ưu hóa để phục vụ cho các phương tiện thân thiện với môi trường. Chẳng hạn, thiếu trạm sạc cho xe điện hoặc các điểm dừng cho phương tiện sử dụng năng lượng tái tạo có thể khiến việc triển khai logistics xanh trở nên khó khăn hơn. Ngoài ra, nhiều khu vực vẫn chưa có hệ thống giao thông công cộng hiệu quả, làm tăng sự phụ thuộc vào xe cá nhân và phương tiện vận tải truyền thống.

Một thách thức khác là khó khăn trong việc thay đổi thói quen tiêu dùng. Mặc dù ngày càng nhiều người tiêu dùng nhận thức được tầm quan trọng của bảo vệ môi trường, nhưng vẫn còn một bộ phận lớn chưa sẵn sàng thay đổi thói quen mua sắm của mình. Nhiều người vẫn ưu tiên giá cả và tốc độ giao hàng hơn là yếu tố bền vững. Điều này dẫn đến nhu cầu thấp cho các sản phẩm, dịch vụ thân thiện với môi trường, khiến doanh nghiệp ngần ngại đầu tư vào logistics xanh vì lo ngại không thu hồi được vốn đầu tư.

Ngoài ra, tính phức tạp trong quản lý chuỗi cung ứng cũng là một yếu tố cần xem xét. Việc tích hợp các giải pháp logistics xanh vào chuỗi cung ứng hiện tại đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều bên liên quan, từ nhà sản xuất đến nhà cung cấp dịch vụ vận tải và phân phối. Sự đa dạng trong quy trình vận hành và yêu cầu từ khách hàng có thể gây khó khăn cho việc triển khai các giải pháp bền vững một cách đồng bộ.

Cuối cùng, nhiều doanh nghiệp không có đủ thông tin về tác động môi trường của các hoạt động logistics của họ, làm giảm khả năng đưa ra quyết định sáng suốt về cách cải thiện hiệu suất bền vững. Việc thiếu dữ liệu chính xác về lượng khí thải CO2 hay mức tiêu thụ năng lượng trong chuỗi cung ứng có thể khiến doanh nghiệp khó xác định các lĩnh vực cần cải thiện.

Các giải pháp khả thi

Để vượt qua những thách thức trong logistics xanh, các doanh nghiệp cần áp dụng một loạt giải pháp, nhằm giảm thiểu tác động đến môi trường và nâng cao hiệu quả hoạt động. Một trong những giải pháp quan trọng nhất là tối ưu hóa quy trình vận chuyển. Các công ty có thể sử dụng công nghệ tiên tiến như phần mềm quản lý vận tải (TMS) để phân tích dữ liệu và tối ưu hóa lộ trình giao hàng. Việc này giúp giảm thiểu khoảng cách di chuyển, tiết kiệm nhiên liệu và thời gian giao hàng, từ đó giảm khí thải CO2 phát sinh từ các hoạt động vận chuyển.

Bên cạnh đó, sử dụng bao bì thân thiện với môi trường cũng là một bước đi quan trọng. Doanh nghiệp nên chuyển đổi sang các loại bao bì tái chế hoặc có thể tái sử dụng để giảm thiểu lượng rác thải nhựa. Một số công ty thương mại điện tử đã bắt đầu áp dụng các giải pháp bao bì sinh thái, như Lazada với tùy chọn bao bì Eco, nhằm đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng về sản phẩm bền vững.

Đầu tư vào công nghệ sạch cũng là một giải pháp cần thiết. Các doanh nghiệp nên xem xét đầu tư vào các phương tiện vận tải sạch hơn như xe điện hoặc xe chạy bằng năng lượng tái tạo. Dù chi phí ban đầu có thể cao nhưng việc này sẽ giúp tiết kiệm chi phí vận hành lâu dài, giảm thiểu khí thải. Hơn nữa, Chính phủ đang cung cấp các ưu đãi, hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi.

Cuối cùng, phát triển cơ sở hạ tầng xanh là một yếu tố không thể thiếu. Chính phủ cần xây dựng các chính sách hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng cho logistics xanh, bao gồm việc thiết lập các trạm sạc cho xe điện và hệ thống giao hàng thân thiện với môi trường như kho chứa hàng thông minh.

Logistics xanh trong những năm gần đây không chỉ là một xu hướng mà còn là một yếu tố sống còn đối với sự phát triển bền vững của ngành thương mại điện tử. Để thực hiện thành công quá trình chuyển đổi này, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa tất cả bên liên quan.  Tạo cho mọi người nhận thức rõ về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường trong mọi hoạt động kinh doanh thì mới có thể hy vọng vào một tương lai bền vững hơn cho ngành thương mại điện tử.

Việc áp dụng các giải pháp logistics xanh sẽ giúp giảm thiểu tác động đến môi trường, tạo ra lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp trong một thị trường ngày càng chú trọng đến trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường. Hướng tới một mô hình thương mại điện tử bền vững không chỉ là trách nhiệm mà còn là cơ hội cho sự phát triển lâu dài của mọi người.

[1] TTWTO VCCI - Phát triển xanh là yêu cầu bắt buộc đối với doanh nghiệp logistics

[2] https://en.nhandan.vn/green-logistics-towards-sustainable-e-commerce-post138873.html

[3] https://earth.org/how-e-commerce-companies-are-making-online-shopping-more-sustainable/

[4] https://en.vcci.com.vn/green-for-sustainable-logistics-development

[5] https://en.vcci.com.vn/green-for-sustainable-logistics-development

[6] Olejniczak_karolina_green_87_2023

[7] https://www.statista.com/topics/8200/sustainability-in-e-commerce/#topicOverview

[8] https://www.insightaceanalytic.com/report/greensustainable-logistics-market/2399

[9] https://gml.gemadept.com.vn/kien-thuc-logistics-tong-quan-ve-logistics-xanh-8691/index.html

[10] https://tainguyenmoitruong.gov.vn/tin-moi/202410/logistics-xanh-xu-huong-bat-buoc-43d0880/

[11] https://ictvietnam.vn/nhung-diem-nghen-de-chuyen-doi-xanh-hoat-dong-logistics-cho-thuong-mai-dien-tu-60458.html

Phạm Hoàng Phúc

FILI