Các quỹ ETF nội

Bài viết giới thiệu các quỹ ETF nội và các bộ chỉ số tham chiếu. Hiểu được cách thức vận hành và xây dựng của các chỉ số tham chiếu, nhà đầu tư sẽ hiểu được cách hoạt động của các quỹ ETF nội do các chỉ số tham chiếu (benchmark index) của các ETF nội phải được các sở giao dịch chứng khoán ở Việt Nam xây dựng. Điều này khác hoàn toàn so với cách các ETF ngoại hoạt động.

Các ETF hoạt động ở Việt Nam

Hiện có hơn chục quỹ ETF có danh mục đầu tư tại Việt Nam. Các quỹ này thường được chia thành hai nhóm chính là (1) Quỹ nội, các ETF được thành lập bởi các công ty quỹ Việt Nam chịu sự quản lý và ràng buộc từ các quy định của cơ quan Nhà nước. (2) Quỹ ngoại, các ETF được thành lập ở nước ngoài nhưng lại tập trung giải ngân toàn bộ hay một phần vào thị trường chứng khoán Việt Nam.

Đặc điểm quan trọng của hai nhóm quỹ nội và quỹ ngoại là về khả năng xây dựng chỉ số tham chiếu (benchmark index). Các quỹ ngoại thường được xây dựng chỉ số riêng và dựa trên đó để đầu tư. Trong khi, chỉ số tham chiếu của quỹ nội phải do Sở giao dịch chứng khoán ở Việt Nam (HOSE và HNX) xây dựng. Qua đó, chỉ số tham chiếu của các quỹ nội bị giới hạn hơn rất nhiều.

Hiện có 6 quỹ nội đang hoạt động ở Việt Nam được quản lý bởi ba công ty quản lý quỹ là: CTCP Quản Lý Quỹ Đầu Tư Việt Nam (VFM), Công Ty TNHH Quản Lý Quỹ SSI (SSIAM) và Công ty Quản lý Quỹ VinaCapital (VinaCapital). Các quỹ này có thể được chia thành 2 nhóm chính dựa vào đặc điểm đầu tư của quỹ.

• Nhóm (1) tập trung vào nắm bắt tỷ suất sinh lợi (TSSL) của thị trường chứng khoán Việt Nam gồm các quỹ ETF VFMVN30, ETF SSIAM VNX50, ETF VINACAPITAL VN100, SSIAM VN30 ETF.
• Nhóm (2) nhóm này không nắm bắt TSSL của thị trường mà tập trung vào những nhóm cổ phiếu rất đặc thù như cổ phiếu ngành tài chính (ETF VFMVN DIAMOND) và cổ phiếu kín room (ETF SSIAM VNFIN LEAD) gồm các quỹ ETF VFMVN DIAMOND, ETF SSIAM VNFIN LEAD.

Các chỉ số tham chiếu cho quỹ ETF nội

Theo Thông tư số 229/2012/TT-BTC, chỉ số tham chiếu của các quỹ ETF nội sẽ do sở giao dịch chứng khoán tại Việt Nam xây dựng. Vì thế, việc hiểu biết các thành phần của các bộ chỉ số sẽ là điều quan trọng để hiểu cách thức các ETF nội sẽ hoạt động. Có 3 nhóm chỉ số chính:

Nhóm được xây dựng bởi HNX: Được sở giao dịch chứng khoán Hà Nội xây dựng, các thành phần chủ yếu của chỉ số là các cổ phiếu niêm yết trên sàn HNX. Do quy mô của sàn HNX khá nhỏ nên bộ chỉ số này thường không được sử dụng làm chỉ số tham chiếu cho các quỹ ETF.

Nhóm được xây dựng bởi HOSE và HNX: Bộ chỉ số VNX-Index, đây là nhóm các chỉ số được xây dựng từ nghiên cứu của 2 sở giao dịch (HOSE và HNX) nhằm phản ánh biến động của thị trường chứng khoán Việt Nam. Tức cổ phiếu thành phần trong rổ chỉ số sẽ đến từ 2 sàn (niêm yết trên HNX và HOSE) thay vì chỉ một sàn như các bộ chỉ số khác.

Trong đó, VNX50-Index là chỉ số tham chiếu của quỹ ETF SSIAM VNX50, chỉ số này gồm 50 cổ phiếu lớn nhất niêm yết trên 2 sàn thỏa những điều kiện về thanh khoản, vốn hóa và tỷ lệ free float. Tuy nhiên, quy mô quỹ ETF SSIAM VNX50 vào khoảng 160 tỷ đồng khá khiêm tốn so với các quỹ nội còn lại trên thị trường.

Nhóm được xây dựng bởi HOSE: Bộ chỉ số HOSE-Index, chỉ số ngành Tài Chính chọn lọc Việt Nam (Vietnam Financial Select Sector Index), chỉ số các cổ phiếu dẫn đầu ngành Tài Chính Việt (Vietnam Leading Financial Index), chỉ số các cổ phiếu Kim Cương Việt Nam (Vietnam Diamond Index).

Thành phần các chỉ số là các cổ phiếu niêm yết trên sở giao dịch thành phố Hồ Chí Minh, HOSE. Do quy mô HOSE lớn gấp 14 lần HNX nên các chỉ số do HOSE xây dựng thường được sử dụng là chỉ số tham chiếu cho các quỹ ETF nội.

Đặc biệt là cách xây dựng nhóm chỉ số HOSE-Index. Ban đầu các cổ phiếu trên HOSE sẽ được lọc theo các tiêu chí về thanh khoản, điều kiện niêm yết, vốn hóa và free float. Để được nhóm các cổ phiếu đủ điều kiện, nhóm này gọi là VNAllshare. Từ danh sách cổ phiếu trong VNAllshare tùy vào mục đích sẽ có những cách xây dựng các bộ chỉ số khác nhau như:

• Phân theo quy mô sẽ có được nhóm chỉ số VN30-Index (30 cổ phiếu có vốn hóa lớn nhất trong VNAllshare), VN100-Index (100 cổ phiếu có vốn hóa lớn nhất trong VNAllshare, gồm tất cả cổ phiếu trong VN30-Index và VNMid-Index).
• Các chỉ số đặc thù: Vietnam Leading Financial Index (nhóm cổ phiếu ngành tài chính trong VNAllshare được lọc thêm yếu tố thanh khoảng và lợi nhuận) hướng đến nhóm cổ phiếu ngành tài chính, Vietnam Diamond Index (các cổ phiếu VNAllshare được lọc theo tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài và hệ số PE) hướng đến các nhà đầu tư nước ngoài muốn đầu tư vào các cổ phiếu kín room.

Các quỹ ETF của Việt Nam sẽ sử dụng các chỉ số bên trên để làm chỉ số tham chiếu. Nắm rõ cấu trúc chỉ số và phân loại sẽ giúp nhà đầu tư rất nhiều trong việc nắm bắt được cách vận hành của các quỹ. Bên cạnh đó, trong trường hợp nhà đầu tư muốn đầu tư vào các quỹ này cũng có thể hiểu được đặc điểm của các quỹ để có sự lựa chọn phù hợp.

Tại sao không chọn VN-Index là chỉ số tham chiếu?

Một câu hỏi đặt ra là tại sao không chọn 2 chỉ số chính của thị trường chứng khoán Việt Nam là VN-Index và HNX-Index làm chỉ số tham chiếu cho các ETF nội. Nguyên nhân là vì:

• Các chỉ số này gồm rất nhiều cổ phiếu thành phần, hơn 300 mã, nên việc đầu tư vào hơn 300 mã rất phức tạp và tốn kém chi phí.
• Các quỹ ETF thường được vận hành theo dạng quỹ mở, nhà đầu tư có thể tự do tăng vốn hoặc rút vốn khỏi quỹ. Do đó, các tài sản của quỹ phải đòi hỏi khả năng thanh khoản (chuyển đổi từ tài sản sang tiền) trong thời gian ngắn. Trong khi đó, có rất nhiều mã trên HOSE và HNX không có thanh khoản nên việc chuyển đổi này sẽ rất tốn kém và đôi khi là không khả thi.
• Chỉ số VN-Index được tính toán trên giá trị vốn hóa toàn phần, chứ không phải free float, điều này ảnh hưởng rất nhiều đến việc phản ánh thị trường một cách chính xác.
• Ngoài ra, các chỉ số cũng không giới hạn tỷ trọng tối đa của 1 cổ phiếu. Dẫn đến nếu 1 cổ phiếu quá lớn có thể ảnh hưởng đến diễn biến thị trường. Như trường hợp của VIC, VCB và VHM chiếm tỷ trọng 10.1%, 10.0% và 8.6% trong VN-Index, nên chỉ cần 1 trong 3 mã này biến động mạnh thì chỉ số có thể biến động theo bất chấp diễn biến của các cổ phiếu còn lại.

Do đó, HOSE và HNX được giao xây dựng thêm các bộ chỉ số/chỉ số phản ánh thị trường và đồng thời làm chỉ số tham chiếu để xây dựng các quỹ ETF.

*Việt Nam ETFs họ là ai?

Trần Trương Mạnh Hiếu - Trưởng nhóm phân tích chiến lược, Chứng khoán KIS Việt Nam

FILI