Tỷ phú Lý Gia Thành kẹt giữa xung đột Trung Quốc và phương Tây

Đối với một số người, tỷ phú Lý Gia Thành là người ủng hộ nhiệt thành phong trào dân chủ Hồng Kông và đối đầu với Trung Quốc. Nhưng với những người khác – chẳng hạn như chính quyền Trump và đồng minh, ông là người trung thành với Trung Quốc và không đáng tin để giao những dự án cơ sở hạ tầng quan trọng.

Tỷ phú Lý Gia Thành

Bị kẹt giữa xung đột Trung Quốc và phương Tây, tỷ phú Lý Gia Thành hiện cảm thấy khó làm hài lòng cả đôi bên. Khi Bắc Kinh xung đột với các Chính phủ phương Tây từ Hồng Kông cho đến thương mại và dịch Covid-19, đế chế của vị tỷ phú 91 tuổi này đã trở thành phép thử quan trọng về việc liệu các công ty quốc tế có thể tồn tại qua cuộc Chiến tranh Lạnh mới này hay không.

Nếu soi chiếu trên lăng kính thị trường chứng khoán, cơ hội thành công của ông Lý Gia Thành đang thu hẹp qua từng ngày. CK Hutchison Holdings – mảnh ghép lớn nhất trong đế chế của ông Lý – hiện dao động ở mức thấp hơn 50% giá trị tài sản ròng (NAV/cp), mức tồi tệ nhất kể từ khi thành lập trong năm 2015. Cổ phiếu này lao dốc 30% trong năm vừa qua, trong khi chỉ số Hang Seng của Hồng Kông chỉ giảm 7%.

Dù ông Lý luôn luôn gắn bó mật thiết với cả Hồng Kông và Trung Quốc đại lục, nhưng 80% doanh thu của CK Hutchison lại đến từ nước ngoài – phần lớn đến từ các ngành nhạy cảm như năng lượng, cơ sở hạ tầng, viễn thông và cảng. Điều này khiến đế chế của tỷ phú Lý Gia Thành – cùng với một vài công ty khác như HSBC Holdings Plc và Swire Pacific Ltd. – hứng chịu áp lực chính trị nhiều hơn đa số công ty đa quốc gia khác có hiện diện ở cả Trung Quốc và phương Tây.

“Đây là động thái cân bằng rất tinh tế của ông Lý”, Jackie Yan – giảng viên phụ trách chiến lược quản lý tại Đại học Hồng Kông – cho hay. “Ông không muốn bị các cơ quan điều hành tại các nước Tây phương xem là có quan hệ mật thiết với Chính phủ Trung Quốc”.

Dù vậy, mối liên kết vẫn được nhắc đến trong tháng 5/2020, khi một công ty liên kết của CK Hutchison không trúng thầu xây dựng một nhà máy khử mặn bước biển ở Israel. Đây là một dự án có khả năng mang về doanh thu 85 triệu USD/năm, hoặc 2.1 tỷ USD trong suốt vòng đời dự án.

Nhà máy khử mặn bước biển ở Israel.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo cảnh báo Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu rằng Mỹ rất lo ngại về sự tham gia của CK Hutchison vào dự án, theo một trong những tờ báo lớn nhất của Israel. “Chúng tôi không muốn Trung Quốc tiếp cận tới cơ sở hạ tầng của Israel”, ông Pompeo cho biết trong cuộc phỏng vấn trước đây.

CK Hutchison từ chối nhận định về thỏa thuận.

Đây không phải là mất mát đầu tiên của CK Hutchison. Năm 2018, Công ty bị chặn thâu tóm APA Group – công ty vận hành ống dẫn khí ở Australia – cũng vì lý do tương tự. Kể từ đó, APA Group mang về 463 triệu AUD (tương đương 322 triệu USD) lợi nhuận.

Lý Gia Thành sinh ra ở Trung Quốc đại lục, nhưng sau đó cuốn gói đến Hồng Kông trong Thế Chiến II. Vị tỷ phú giàu nhất Hồng Kông có mối quan hệ phức tạp với Trung Quốc.

Mặc dù có quan hệ thân mật với các nhà lãnh đạo Trung Quốc trước khi quốc gia này bắt đầu mở cửa kinh tế và cần sự hỗ trợ từ phía Hồng Kông, nhưng mối quan hệ đã nguội lạnh từ khi Chủ tịch Tập Cận Bình nắm quyền vào năm 2013.

Ông Lý bắt đầu bị giới truyền thông Trung Quốc chỉ trích dữ dội từ vào năm 2015 – thời điểm ông đăng ký CK Hutchison và CK Asset Holdings Ltd. tại quần đảo Cayman thay vì Hồng Kông, cùng với đó là thông tin các công ty của ông rút tài sản ra khỏi Thượng Hải. Vì vậy, giới truyền thông Nhà nước Trung Quốc – chẳng hạn Nhân dân Nhật báo và Tân Hoa Xã – bắt đầu tỏ ra hoài nghi về lòng trung thành của ông đối với Trung Quốc.

Tỷ phú Lý Gia Thành gặp gỡ Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Đáp lại, tỷ phú Lý Gia Thành đã đưa ra một tuyên bố dài ba trang phủ nhận các cáo buộc về việc rút khỏi Trung Quốc, đồng thời nhấn mạnh sự tôn trọng của ông đối với đường lối lãnh đạo của Chủ tịch Tập Cận Bình. Tuyên bố này chỉ ra Tập đoàn của ông Lý đã mở thêm 1,000 cửa hàng bán lẻ tại Trung Quốc đại lục trong 2 năm trước đó và 87% trong số 17 tỷ HKD (tương đương 2.2 tỷ USD) mà ông đóng góp đã phục vụ lợi ích của Trung Quốc và Hồng Kông.

Mặc dù đúng là ông Lý có mở rộng hoạt động tại Trung Quốc, nhưng ông đã giảm bớt quy mô hoạt động trong những năm gần đây. Kể từ năm 2015, ba công ty đầu tàu của CK Group – CK Hutchison, CK Asset and CK Infrastructure Holdings Ltd. – đã chốt hoặc lên kế hoạch thực hiện các thương vụ thâu tóm và sáp nhập (M&A) trên toàn cầu với tổng trị giá gần 60 tỷ USD. Tuy nhiên, chỉ 1.6% số tiền ấy đổ vào Trung Quốc hoặc Hồng Kông, theo Bloomberg.

Cùng lúc đó, khoảng 60% trong tổng 9 tỷ USD giá trị các thương vụ bán tài sản dự kiến hoặc đã hoàn tất từ năm 2015 của CK Group là ở Trung Quốc và Hồng Kông. Hiện doanh thu từ khu vực này chỉ còn chiếm 18% tổng doanh thu.

Năm ngoái, ông Lý lại lọt vào tầm ngắm của Trung Quốc giữa những tháng biểu tình ủng hộ phong trào dân chủ tại Hồng Kông. Trong khi những ông trùm khác ủng hộ quan điểm với Chính phủ về việc lên án nhóm người biểu tình bạo lực, thì ông Lý lại truyền tải một thông điệp mơ hồ trên các tờ báo địa phương. Được trích từ một bài thơ Trung Quốc, thông điệp này được hiểu là lời kêu gọi ngừng bạo lực ở Hồng Kông, đồng thời nhấn mạnh đến sự tự do, khoan dung và tuân thủ pháp luật.

Vài tuần sau đó, ông Lý hối thúc Chính phủ khoan hồng với nhóm thanh niên trẻ tuổi trong lúc xử lý tình trạng bất ổn, đồng thời thúc giục giới trẻ Hồng Kông nhìn tới một bức tranh rộng lớn hơn.

Những lời chỉ trích nhanh chóng kéo tới. Giới truyền thông Nhà nước cho rằng các nhà phát triển bất động sản như ông Lý là nguyên nhân gây ra sự bất bình đẳng xã hội. Lúc đó, khối tài sản của vị tỷ phú này lên đến 29 tỷ USD theo Bloomberg Billionaires Index.

Đại diện Tập đoàn CK Group không trả lời các câu hỏi liên quan đến vấn đề này. Trong một email, một phát ngôn viên đề cập đến bình luận của Chủ tịch Victor Li – con trai lớn của Lý Gia Thành – tại cuộc họp cổ đông thường niên của CK Hutchison vào ngày 14/05. Theo đó, Chủ tịch Victor Li nhận định rằng thương chiến Mỹ-Trung không tác động nhiều lên các lĩnh vực kinh doanh viễn thông, cơ sở hạ tầng và bán lẻ của tập đoàn, và chưa thấy tác động lên bộ phận cảng biển.

"Nhiều năm qua, tập đoàn đã luôn thực hiện chiến lược tăng nguồn thu nhập ổn định và chiến lược đã phát huy giá trị", Chủ tịch Victor Li nói với các cổ đông. "Tập đoàn có dòng tiền mạnh và luôn sẵn sàng đón nhận các thử thách mới".

Một số cá nhân ủng hộ phong trào dân chủ tại Hồng Kông hào hứng với ý tưởng cho rằng vị tỷ phú nổi tiếng nhất Hồng Kông đang đứng về phía họ. Do đó, những người biểu tình đã đổ xô đến ủng hộ chuỗi siêu thị và nhà thuốc của ông Lý tại Hồng Kông.

Dù vậy vẫn chưa rõ liệu giữ quan điểm trung lập về phong trào dân chủ tại Hồng Kông có giúp ích gì cho hoạt động kinh doanh của CK Group hay không.

Hồi tháng 5, Canning Fok, đồng giám đốc điều hành của CK Hutchison, thừa nhận lợi nhuận bán lẻ trên toàn cầu của tập đoàn sẽ giảm 50% trong 6 tháng đầu năm nay do COVID-19, nhưng “lợi nhuận từ các cửa hàng ở Hồng Kông và châu Á có thể bù đắp cho khoản lỗ ở châu Âu”.

Tuy nhiên, có vẻ như ông đã chấp nhận lùi bước trước áp lực từ Bắc Kinh. Một ngày sau khi đánh mất dự án xây dựng ở Israel, ông Lý lại cùng với các tỷ phú khác công khai ủng hộ dự luật an ninh Hồng Kông mặc dù dự luật này bị các nhà lãnh đạo phương Tây lên án là vi phạm cam kết duy trì tự trị ở Hồng Kông. Con trai ông Lý cũng quay sang ủng hộ dự luật.

Tỷ phú Lý Gia thành cùng với các ông trùm khác ủng hộ dự luật an ninh Hồng Kông.

Khi Trung Quốc tiếp tục thắt chặt kiểm soát ở Hồng Kông, làm sao ông Lý có thể thuyết phục các cơ quan phương Tây chấp nhận rằng họ độc lập với Chính phủ Trung Quốc, Richard Harris, nhà sáng lập của Port Shelter Investment Management có trụ sở ở Hồng Kông, cho hay.

Ông Lý Gia Thành và con trai Victor Li thể hiện niềm tin vào tương lai của CK Group bằng cách tăng sở hữu cá nhân tại CK Hutchison và CK Asset kể từ tháng 3/2020. Thế nhưng, cả hai cổ phiếu vẫn đang giảm mạnh hơn chỉ số Hang Seng. Đây là một dấu hiệu cho thấy nhà đầu tư vẫn còn hoài nghi về tương lai của Tập đoàn.

Thay vì cố gắng tăng trưởng ở những lĩnh vực bị kiểm soát chặt chẽ như cơ sở hạ tầng, Tập đoàn CK Group có lẽ cần tập trung vào hoạt động bán lẻ và các lĩnh vực khác, ông Yang cho biết. “Đa dạng hóa về địa lý đã giúp họ chuẩn bị cho các cú sốc hiện tại”, ông nói. “Thế nhưng, giữa lúc căng thẳng địa chính trị dâng cao, họ cũng gặp nguy cơ bị kẹt trong ‘làn đạn’ chính trị”.

Vũ Hạo (Theo Bloomberg)

FILI