Khát vọng bơi ra biển lớn của tỷ phú Phạm Nhật Vượng

Đại dịch Covid-19 không tác động mạnh tới Việt Nam khi cả nước ghi nhận 322 ca nhiễm và chưa có tử vong. Tuy nhiên, từ trụ sở Vingroup ở Hà Nội, tỷ phú Phạm Nhật Vượng nhận thấy một nhu cầu vượt ra khỏi biên giới Việt Nam.

Trong tháng 4/2020, người giàu nhất Việt Nam đã khảo sát những người trong tập đoàn đa ngành mà ông gầy dựng và quyết định bước chân vào sản xuất máy thở.

Trong kịch bản tệ nhất, virus sẽ tấn công phổi và từ đó cản trở quá trình lấy oxy vào máu. Máy thở có thể cứu sống bệnh nhân trước tử thần. Theo một ước tính, các bệnh viện trên thế giới có thể cần thêm 800,000 máy thở.

Sự thiếu hụt máy thở nghiêm trọng nhất ở những nước đang phát triển – như Nam Sudan chỉ có 4 máy thở với 12 triệu dân. Tuy nhiên, đến cả quốc gia giàu nhất thế giới cũng đang đau đầu vì thiếu máy thở. Sau khi một số bệnh viện tại New York phải dùng một máy thở để chữa trị cho hai bệnh nhân cùng lúc, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã kêu gọi các nhà sản xuất xe hơi và các công ty khác bắt đầu sản xuất máy thở. Ford Motor và General Electric cùng sản xuất 50,000 máy thở trước ngày 13/07 theo hợp đồng trị giá 336 triệu USD với Chính phủ.

Tỷ phú Phạm Nhật Vượng (51 tuổi), Chủ tịch Tập đoàn Vingroup. Ảnh: Bloomberg

Ông Vượng tin rằng Vingroup có thể sản xuất nhanh hơn với chi phí thấp hơn. Sử dụng thiết kế nguồn mở từ nhà sản xuất thiết bị Medtronic, Vingroup đã hoàn thành bản mẫu và gửi đến các cơ quan để xin cấp phép vào giữa tháng 4/2020. Trong lúc chờ đợi các nhà điều hành Việt Nam phê duyệt, những chiếc máy thở đang được sản xuất trên chuyền của Vingroup.

Mỗi chiếc máy thở của Vingroup có giá khoảng 7,000 USD ở Việt Nam, thấp hơn 30% so với máy thở của chính Medtronic. Công ty cũng cho biết họ có thể sản xuất đến 55,000 máy thở mỗi tháng ngay khi được Chính phủ cấp phép, đồng thời lên kế hoạch xuất khẩu chúng đến những nơi có nhu cầu. Vingroup cho biết sẽ đóng góp vài ngàn chiếc máy thở cho Ukraine và Nga – nơi ông Vượng từng làm việc và có mối quan hệ kinh doanh lâu năm.

“Tại thời điểm này, chúng tôi sẽ tập trung sản xuất máy thở và sẽ làm điều này thật tốt”, ông Vượng (51 tuổi) cho hay. “Chúng tôi muốn chung tay với Chính phủ Việt Nam để giải quyết một phần vấn đề về đại dịch Covid-19”.

Dù đã có hệ thống bệnh viện và phòng khám, nhưng việc trở thành nhà sản xuất thiết bị y tế là điều mà Vingroup chưa hề dự tính trước đó. Thế nhưng, ông Vượng lâu nay vẫn nổi tiếng vì khát vọng tạo thương hiệu cho người Việt. Vì vậy, khi đất nước kêu gọi các nhà sản xuất nội địa sản xuất thêm các sản phẩm tinh vi hơn, Vingroup đã chuyển sang sản xuất xe hơi và điện thoại thông minh.

Nhân viên kỹ thuật kiểm tra máy thở tại nhà máy sản xuất điện thoại thông min VinSmart. Ảnh: Bloomberg

Hiện tại, khi Chính phủ Việt Nam cho đi những chiếc khẩu trang “made in Vietnam” đến những quốc gia có tỷ lệ lây nhiễm cao, ông Vượng tập trung vào sản xuất máy thở như một phần của chiến dịch toàn cầu đầy tham vọng: Bán xe hơi Việt cho thế giới. Tháng 12/2019, ông thông báo VinFast – công ty sản xuất xe hơi thuộc Vingroup – sẽ phát triển xe điện và xuất khẩu đến Mỹ vào năm 2021. Ông Vượng cam kết bỏ 2 tỷ USD tiền túi để giúp điều không thể thành có thể.

Liệu dân Mỹ có muốn mua chiếc xe mang thương hiệu Việt Nam hay không vẫn còn là câu hỏi mở. Trong khi đó, máy thở là sản phẩm mà các quốc gia đang có ca nhiễm Covid-19 cao không thể khước từ. “Bài học mà chúng tôi rút ra từ một cuộc khủng hoảng là trong nguy luôn có cơ”, ông Vượng nói. “Chúng tôi buộc phải đưa ra những lựa chọn đúng đắn và hành động nhanh chóng”.

Trong hơn 2 thập kỷ qua, Việt Nam đã trở thành một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất trên thế giới. Thu nhập bình quân hàng năm đã tăng hơn 6 lần và thậm chí trước đại dịch Covid-19, ông Vượng đã nhắm tới việc xây dựng một công ty đủ nhanh để bắt kịp tầng lớp trung lưu ngày càng tăng trưởng tại Việt Nam. Ngày nay, hệ sinh thái Vingroup bao trùm hàng tá mảng kinh doanh đáp ứng mọi nhu cầu của người Việt, từ lúc trẻ thơ cho đến khi tuổi già.

Một đứa trẻ có thể được sinh ra tại bệnh viện Vinmec, lớn lên trong ngôi nhà Vinhome, đi học ở Vinschool và tiếp tục học đại học ở VinUniversity. Một gia đình cùng lái xe hơi VinFast qua khu đô thị được thiết kế bởi Vingroup và đi du lịch ở khu nghỉ dưỡng Vinpearl. Trong cuộc sống thường nhật, họ thoải mái trao đổi qua điện thoại VinSmart và đi mua các mặt hàng quốc tế tại trung tâm Vincom.

Ảnh: Bloomberg

Đối với các nhà lãnh đạo Việt Nam, ông Vượng và Vingroup chính là minh chứng cho sự phát triển của đất nước hình chữ S từ một nền kinh tế xã hội chủ nghĩa sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Chính phủ hoan nghênh đà tăng trưởng và thành công của Vingroup như một phần thể hiện sự hiện đại hóa của Việt Nam. Khi chiếc xe VinFast đầu tiên xuất xưởng, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã tuyên bố “đây là một ngày tuyệt vời cho Việt Nam”.

Những gì mà ông Vượng và những nhà lãnh đạo hàng đầu của Việt Nam khao khát là sự công nhận quốc tế, nhất là ở Mỹ - nền kinh tế lớn nhất thế giới. Ông Vượng thừa nhận nhiều người Mỹ vẫn xem Việt Nam là “quốc gia nghèo và lạc hậu – nơi không thể có những sản phẩm hiện đại và công nghệ cao”. Thành công trong việc đưa những sản phẩm của Vingroup ra nước ngoài – dù là xe hơi hay chỉ đơn giản là chiếc máy thở – có thể làm thay đổi cách nhìn của thế giới về Việt Nam.

“Chúng tôi muốn Công ty giải quyết những gì mà người dân cho là khó khăn, những gì mà doanh nghiệp tư nhân Việt Nam chưa thực hiện thành công”, ông nói. “Nhiệm vụ và trách nhiệm của chúng tôi là phát triển thương hiệu Việt mang đẳng cấp thế giới”.

Máy thở có thể được xem là một lời giới thiệu đến thị trường toàn cầu. Nếu Vingroup triển khai sản xuất đùng theo quy mô mà ông Vượng dự tính, nó sẽ giải quyết tình trạng thiếu hụt máy thở trên khắp thế giới, đồng thời tận dụng thương hiệu của Medtronic như một nhà sản xuất thiết bị y tế uy tín. Và nếu những chiếc máy thở này hoạt động đúng như yêu cầu, Vingroup sẽ chứng minh được khả năng làm ra những thiết bị phức tạp hơn, đáng tin cậy trong việc cứu lấy mạng người – khởi đầu không quá tệ đối với một nhà sản xuất xe hơi đầy khát vọng.

Ông lớn Vingroup đã thiết lập dây chuyền lắp ráp máy thở đầu tiên trong vòng chưa tới 1 tháng, đồng thời tùy chỉnh 3 hàng băng tải trong nhà máy sản xuất điện thoại thông minh mới thành lập được 7 tháng. Các kỹ sư từ VinFast đảm nhiệm khâu thiết kế máy thở, trong khi các đại diện từ Medtronic tư vấn đào tạo cho những người lao động vốn vừa tham gia vào sản xuất điện thoại thông minh và màn hình TV vài tuần trước.

“Có rất ít công ty trên thế giới giống như Vingroup”, ông Mark Mobius, nhà sáng lập của Mobius Capital Partners, cho hay. Ông đã đầu tư vào Việt Nam trong thập kỷ qua và cũng đầu tư vào vốn cổ phần tư nhân (PE) tại đất nước hình chữ S. “Khát vọng của ông Vượng thật đáng trân trọng. Đây sẽ là chiến thắng to lớn để giúp Việt Nam”.

Tỷ phú giàu nhất Việt Nam cho biết kế hoạch vươn ra biển lớn của ông càng được khuyến khích thêm bởi các sự kiện hiện tại. Vingroup vẫn dự kiến tuyển thêm hàng trăm kỹ sư để mở rộng trung tâm nghiên cứu và thiết kế (R&D) ở Australia với mục tiêu phát triển các mẫu xe hơi và xe điện cho VinFast. Theo các nguồn tin, Vingroup đang muốn mua lại một số tài sản của nhà sản xuất xe hơi sắp đóng cửa của Australia.

“Ông ấy dường như đi một hướng rất khác so với các startup xe điện khác”, Michael Dunne, Giám đốc điều hành của công ty tư vấn xe hơi ZoZo Go – vốn tập trung vào thị trường châu Á, cho hay. “Ông ấy có khát vọng cao ngất ngưởng, nhưng rồi sẽ phải đối mặt với những bài kiểm tra thực tế”.

Ông Dunne cho hay vị tỷ phú Việt Nam có cùng quan điểm với một ông lớn xe hơi khác: Li Shu Fu, người đứng đầu hãng xe hơi tư nhân lớn nhất Trung Quốc Geely Automotive Holdings. Nổi tiếng với việc thâu tóm Volvo từ Ford trong năm 2010, ông Li trở thành thế lực chi phối thị trường xe hơi Trung Quốc. Cũng giống với Phạm Nhật Vượng, ông tuyên bố tham vọng xuất khẩu sang thị trường Mỹ trong năm 2006. Hơn 10 năm sau đó, vẫn chưa có thương hiệu xe hơi Trung Quốc nào thành công ở thị trường Mỹ.

Chuỗi dây chuyề sản xuất xe hơi bằng robot tại nhà máy VinFast ở Hải Phòng. Ảnh: Bloomberg

Ông Vượng đã lèo lái Vingroup qua những giai đoạn khó khăn trước đây. Trong năm 2011, khi lạm phát Việt Nam vọt lên 23% (cao nhất trong khu vực) và thị trường bất động sản rớt mạnh, đơn vị bất động sản của Vingroup ra mắt khu đô thị được quy hoạch tổng thể đầu tiên, trong đó có những biệt thự sang trọng dọc theo kênh đào nhân tạo. Lãi ròng hợp nhất của Công ty giảm 64% trong năm đó. Sau đó, ông sáp nhập mảng bất động sản và du lịch để tạo thành Vingroup.

Thương vụ sáp nhập này đã mang lại quả ngọt. Doanh thu thuần đạt kỷ lục trong năm 2012, đồng thời lợi nhuận phục hồi. Kể từ đó, doanh thu đã tăng trưởng 17 lần lên 130.8 ngàn tỷ đồng (tương đương 5.6 tỷ USD) trong năm 2019. Năm 2019, Công ty tiến hành tái cấu trúc, hủy kế hoạch lập hãng hàng không và bán phần lớn mảng cửa hàng bách hóa cũng như mảng nông nghiệp.

“Các mảng doanh nghiệp hiện tại của Vingroup đều là những mảng có tiềm năng lớn nhất. Chúng tôi không muốn thay đổi chiến lược kinh doanh”, ông Vượng nói. “Nếu thế giới suy thoái quá nghiêm trọng, chúng tôi có thể điều chỉnh một phần kế hoạch ngắn hạn”.

Ông có sự tự tin của một người nắm bắt và định hình điều mong muốn của người tiêu dùng. Trong những năm đầu, thành công của ông đến từ việc bán mì ăn liền Việt Nam ở Ukraine. Để thuyết phục những người đã quen thuộc với món súp và bánh bột nhồi (dumplings) của người Ukraine chuyển sang nước súp của mì gói, ông đã đến các trung tâm thương mại, trình diễn nấu ăn và cho người tiêu dùng dùng thử.

“Cuối cùng, chúng tôi cũng thuyết phục được người tiêu dùng Ukraine”, ông Vượng cho biết. Thế là mì ăn liền của ông Vượng trở thành hàng tiêu dùng của hộ gia đình tại Ukraine và sau đó, Nestle SA đã mua lại doanh nghiệp này với giá 150 triệu USD.

Trong năm 2000, ông Vượng trở về quê hương cùng khoản lợi nhuận từ việc bán mì ăn liền và cảm thấy cơ hội ngập tràn. “Cơ sở hạ tầng tại nơi đây quá lạc hậu so với thế giới. Hà Nội chỉ có một vài tòa nhà cao tầng và khách sạn 5 sao”, ông nói. “Tôi đã có tiền. Nếu tôi đầu tư và không thu về bất kỳ lợi nhuận nào thì ít nhất, Hà Nội sẽ có những tòa nhà bề thế và đẹp đẽ”.

Chỉ trong vòng 3 năm, ông mở khách sạn cao cấp đầu tiên tại Việt Nam, Vinpearl Resort & Spa trên đảo Hòn Tre, Nha Trang. Khu nghỉ dưỡng này bao gồm cả công viên nước của Việt Nam và sân golf 18 lỗ đầu tiên.

Ảnh: Bloomberg

Ông cũng thành lập công ty bất động sản – sau đó sáp nhập lại thành Vingroup – và bắt đầu xây dựng chung cư cao tầng hiện đại cùng với siêu thị, trường học và trung tâm mua sắm. Năm 2019, công ty bất động sản nhà ở Vinhomes bán được 10,000 căn hộ tại Vinhomes Grand Park chỉ trong 17 ngày. Những dự án xoay quanh tòa Landmark 81 – tòa nhà chọc trời cao nhất của Việt Nam – cũng là bất động sản của Vingroup.

Ông Vượng thông báo kế hoạch xây dựng và bán xe hơi trong tháng 9/2017. Chín tháng sau đó, ông cho ra mắt kế hoạch sản xuất điện thoại VinSmart. Khát vọng và tốc độ thi hành gây choáng ngợp cho những nhà quan sát cũng như đối tác của Vingroup.

“Nếu bạn làm việc với họ thì phải làm theo cách của họ”, Stephen Wyatt, người phụ trách khu vực Việt Nam của Jones Lang LaSalle – công ty định giá cho Vinhomes trước đợt IPO năm 2018, cho hay. “Mọi thứ cần được thực hiện trong thời gian ngắn, bất kể quy mô ra sao. Tôi đã nhận được nhiều cuộc gọi từ Vingroup vào giữa đêm nếu họ đang đợi chờ một báo cáo hoặc nếu chúng tôi chưa hoàn thành điều gì đó”.

VinFast tung ra 3 mẫu xe hơi mới trong năm 2019 và cho biết đã nhận hơn 17,000 đơn đặt hàng. Trong tháng 11/2019, họ dự kiến ra mắt chiếc xe điện đầu tiên – là một chiếc SUV crossover – sẽ trưng bày tại Triển lãm Xe hơi Los Angeles vào tháng 11/2020. Pin của xe điện VinFast – được chế tạo từ pin của LG Chem – cho phép chiếc xe chạy được 500 km trong 1 lần sạc điện, thấp hơn 15% so với mẫu Model S của Tesla. Trong khi đó, giới truyền thông Việt Nam đã phát hiện ra một mẫu xe điện khác của VinFast – một chiếc coupe 2 cửa – trên đường phố Hà Nội. Công ty cho biết họ định thử nghiệm xe điện trong mùa đông năm nay và bắt đầu bán vào mùa hè năm tới.

Mẫu xe hơi điện của VinFast. Ảnh: VinFast

Kế hoạch xuất khẩu xe điện đến Mỹ trong năm 2021 hoặc 2022 của Vingroup có vẻ “không thực tế”, ông Dunne cho biết. Quá trình phê duyệt về an toàn, môi trường và pháp lý tại Mỹ thường mất ít nhất 2-3 năm và vẫn chưa rõ liệu Vingroup có bắt đầu tiến trình này hay không. Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ từ chối nhận định về việc VinFast đã nộp bất kỳ tài liệu nào hay chưa.

Ngày càng có nhiều câu hỏi đặt ra cho VinFast. Tesla – vốn đang dẫn đầu về sản xuất xe điện tại Mỹ - vẫn chưa năm nào có lãi ròng. Hàng loạt startup xe điện của Trung Quốc “cũng lâm vào tình cảnh tương tự”, ông Dunne cho biết. “Mọi thứ không đơn giản là nhảy vào thị trường Mỹ và làm điều đó nhanh chóng”.

Các cơ quan xếp hạng tín nhiệm toàn cầu cũng thể hiện nghi ngờ riêng của họ. Mùa thu năm 2019, cả S&P Global Ratings và Fitch Ratings đều thay đổi triển vọng của Vingroup sang “tiêu cực”, vì lo ngại Tập đoàn đa ngành này phụ thuộc nhiều vào công ty bất động sản giàu tiền mặt – vốn chiếm phần lớn lợi nhuận của Vingroup – để tài trợ cho các canh bạc mới. Trong quý 1/2020, Công ty đang nợ 291 ngàn tỷ đồng (tương đương 12.5 tỷ USD), tăng 37% so với cùng kỳ năm 2019.

Những chuyên gia khác tự hỏi liệu Vingroup có thể trở thành một công ty “too big too fail” hay không, liệu Chính phủ và các định chế ngân hàng có phải nhảy vào giải cứu khi công ty lao dốc? Vingroup có vốn hóa thị trường khoảng 28 tỷ USD, tương đương 16% tổng giá trị vốn hóa thị trường. Khi doanh số của công ty giảm khoảng 1/3 trong quý 1/2020, đà giảm của cổ phiếu Vingroup kéo VN-Index giảm theo.

Ông Vượng cho rằng “bất kỳ công ty nào cũng có thể sụp đổ”. Vị tỷ phú cho biết Tập đoàn đã thực hiện các kịch bản dự phòng trong trường hợp thị trường bất động sản xảy ra khủng hoảng như năm 2009 và tiếp tục lên kế hoạch thoái vốn các doanh nghiệp trong hệ thống. Cho đến thời điểm hiện tại, thị trường bất động sản dự kiến sẽ tăng trưởng nhẹ trong năm nay, Vingroup cũng đang phát triển khu bất động sản công nghiệp nhằm đáp ứng nhu cầu khi các nhà sản xuất dịch chuyển vào Việt Nam từ Trung Quốc.

Và với những người nghi ngờ khát vọng xe hơi điện của ông, ông Vượng chỉ ra VinFast từng biến một đầm lầy thành một nhà máy sản xuất xe hơi hiện đại, cùng với dây chuyền sản xuất hoàn toàn tự động bằng robot, và chuyển giao xe hơi cho người tiêu dùng trong 21 tháng. Đây thực sự là kỳ tích mà ít người nghĩ có thể làm được đến khi dự án hoàn thành.

Nhân viên đóng gói máy thở tại nhà máy VinSmart. Ảnh: Bloomberg

Hiện tại, nhà máy điện thoại thông minh VinSmart sẽ tận dụng kim loại, nhựa và chất bán dẫn silicon tương tự để chế tạo máy thở. Vingroup cho biết khoảng 70% nguyên liệu có nguồn gốc nội địa. Chỉ 85 công nhân đang sản xuất 160 máy thở mỗi ngày trong thời điểm công ty chờ sự phê duyệt cuối cùng từ Chính phủ để đẩy mạnh sản xuất.

Ông Nguyễn Minh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Trang thiết bị và Công trình y tế, Bộ Y tế, cho biết hai mẫu máy thở của Vingroup đã đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật ban đầu và đang được thử nghiệm lâm sàng. Ông chia sẻ Vingroup cần chờ được cấp phép để sản xuất hàng loạt máy thở khi có kết quả các thử nghiệm lâm sàng, dự kiến công bố trong tháng này.

Ông Vượng cho biết giá hiện tại của máy thở thấp hơn chi phí sản xuất chúng. "Mục đích của việc sản xuất máy thở hoàn toàn là đóng góp cho xã hội vào thời khắc quan trọng này". Đây là việc cũng mang tính tạm thời. "Chúng tôi không có kế hoạch mở rộng sang phân khúc này".

Ông Vượng được xem là một người nặng lòng yêu nước và vị tỷ phú này nói rằng ông muốn công ty của ông tiếp tục bổ sung vào danh sách những điều đầu tiên làm cho quê hương Việt Nam.

"Tôi luôn nói với các đồng nghiệp: Đừng để cuộc sống của bạn trôi qua một cách vô nghĩa”, ông nói. “Đừng để đến cuối cuộc đời, bạn không có gì đáng nhớ để kể lại. Sẽ là một cái kết buồn khi thấy rằng cuộc sống của bạn đã không tạo thêm bất kỳ giá trị nào".

Vũ Hạo (Theo Bloomberg)

FILI